SŁUCHAJ UWAŻNIE, ZAPAMIĘTAJ, POWTÓRZ

na podstawie książki Edyty Gruszczyk – Kolczyńskiej i Ewy Zielińskiej
 „O wspomaganiu dzieci w rozwijaniu zdolności
do skupiania uwagi i zapamiętywania”

 

 

Już od pierwszych lat nauki w szkole dziecko staje przed wymaganiami opanowania wiadomości i umiejętności czyli zapamiętania tego co było na lekcjach i co znajduje się w podręcznikach. Od tego zależy ocena efektywności kształcenia. Jeśli uczeń potrafi powtórzyć i zapamiętać przerobiony materiał, otrzymuje wysokie oceny. Wiedzy szkolnej jest coraz więcej i z każdym rokiem należy zapamiętać coraz więcej informacji. Łatwiejszemu zapamiętywaniu, kojarzeniu informacji i precyzji działania  sprzyja skupienie uwagi na tym, co trzeba zobaczyć i wykonać. Nawyk skupiania uwagi pomaga bardziej koncentrować się na wykonywanych czynnościach i pozytywnie nastawia na zapamiętanie większej ilości informacji.

 

„Z analizy wymagań stawianych już młodszym uczniom w pierwszych latach nauki wynika, że muszą umieć:

• świadomie skierować uwagę na informacje uznane przez nauczyciela
  za ważne,
• gospodarować swoimi zasobami poznawczymi i zatrzymać w pamięci przemijającej potrzebne informacje, a potem je odpowiednio przetworzyć i zachować w pamięci trwałej,
• zapamiętane informacje włączyć w system swojej wiedzy i wydobyć je, gdy zajdzie ku temu potrzeba”.

Kłopoty dzieci ze skupieniem uwagi są spowodowane głównie niedostatnie ukształtowanymi umiejętnościami społecznymi: nie potrafią należycie obdarzać uwagą dorosłych i rówieśników. Dlatego nie wysłuchują do końca poleceń oraz informacji, także tych życiowo ważnych:

• gdy dorosły coś wyjaśnia, słuchają tylko przez chwilkę i przenoszą uwagę na inny, mocniejszy bodziec,
• jeśli mają coś zrobić (nawet gdy zabieraj się do tego z ochotą), po chwili przerywają działania, z powodu niedostatecznie ukształtowanego nawyku skupiania się na czynnościach i realizowania ich aż do osiągnięcia celu.

 

„Świadome zapamiętywanie wymaga umiejętnego kierowania  swoją aktywnością  intelektualną, dobrze rozwiniętej zdolności do wysiłku umysłowego, a także dużej dojrzałości społecznej. Jeśli dziecko nie posiada takich kompetencji, nauka pamięciowa staje się mordęgą. Można uniknąć kłopotów i zapewnić sukcesy szkolne, jeżeli dorośli zechcą
w odpowiednim czasie wspomóc dzieci w kształtowaniu umiejętności potrzebnych do radzenia sobie w sytuacji: trzeba zrozumieć i zapamiętać.

O efektywności działań wspomagających dziecko decyduje indywidualne podejście, gdyż wiele zabaw i ćwiczeń nie można skutecznie wprowadzić na zajęciach z liczną grupą dzieci.

Prof. Edyta Gruszczyk – Kolczyńska przedstawia pięć zakresów wspomagania dzieci w skupieniu uwagi i zapamiętywaniu.

1. Jak wspomagać dzieci w skutecznym opanowaniu wierszy na pamięć? „Dzieci uczą misie wiersza”

Ø  Nauka wiersza wymaga wiele powtórzeń

Ø  Uczymy misia; miś nauczy się wiersza jeśli mu go głośno powiemy  i kilka razy, bo nie jest on zbyt roztropny: 

-   dzieci uważnie słuchają dorosłego jak pięknie recytuje,

-   następnie próbują głośno mówić wiersz z dorosłym,

- potem zwracają się do misia, mówią do jego lewego ucha, do  prawego ucha,

-  sprawdzamy czyj misiu lepiej zapamiętał

-  chwalenie misia i wszystkie misie mówią razem

-  sprawdzanie czy misiu pamięta wiersz.

2. Jak wspomagać rozwój pamięci wzrokowej? „Patrzę uważnie i potrafię zapamiętać wiele szczegółów”

Ø  Wdrażamy dzieci do uważnego patrzenia, utrzymania uwagi przez dłuższy czas, obejmowania wzrokiem większej powierzchni,

Ø  Prowadzimy zabawy typu:
 „Która zabawka zmieniła miejsce”
 „Kogo tu brakuje?”
„Zapamiętywanie wzoru (np. z klocków) i ustalanie co się zmieniło, czego brakuje?
„Znajdź szczegóły, którymi różnią się obrazki”
„Zapamiętaj kompozycję i ułóż tak samo”
„Seria zadań: szlaczki. Zapamiętywanie i odtwarzanie z pamięci szlaczków w układzie pionowym, poziomym lub ukośnym”

3. Jak wspomagać dzieci w zapamiętywaniu informacji uporządkowanej jedna po drugiej? „Potrafię zapamiętać szeregi czynności i przewidzieć co będzie dalej”

Ø  Należy zadbać o to, aby dzieci chciały i potrafiły słuchać z uwagą i skupiały się na informacjach, które należy zapamiętać. Trzeba stosować różne sposoby organizowania informacji, aby dzieci nabrały w tym pewnej wprawy.

Ø  Seria zadań: „Do przodu i na wspak”

 – opowiadania ruchowe np. „Przygody łakomego misia” Promyk słońca zatańczył misiowi na nosie. Apsik! – obudził się miś i wygramolił z gawry. Ziewnął, przeciągnął się i mruknął – Oj, zjadłoby się coś … Przypomniał sobie, że na polanie, na wysokim drzewie jest dziupla pełna miodu.  Idzie przez krzaki – trzask, trzask, trzask. Przechodzi przez rzeczkę – chlap, chlap, chlap. Gramoli się przez mostek – człap, człap, człap. Idzie przez polanę – szur, szur, szur. (dzieci naśladują kolejne czynności) Zobaczył mis drzewo i włazi na nie, siada na gałęzi. Łapą wybiera miód i oblizuje się. Przyleciały pszczoły – bzz, bzz, bzz. Użądliły misia w łapę. Boli tak, że miś spadł na ziemię i uderzył się w pupę. Oj, jak boli! Ale w brzuchu pełno. To nic, że trochę boli. Można wracać do gawry. (Dzieci przypominają sobie drogę misia i wracają) Najpierw przez polanę – szur, szur, szur. ….

- Zapamiętaj co włożyłeś do pudełka i wyjmij to w odwrotnej
    kolejności.

Ø  Seria zadań „Słuchaj, zapamiętaj i powtórz szeregi dźwiękowe” – zagadki dźwiękowe (dzieci słuchają kolejnych dźwięków wygrywanych przez dorosłego za parawanem, a potem układają kartoniki zgodnie z tym co słyszały, np.. trójkąt, bębenek, talerze)

Ø  Zabawy typu: „Wykonaj to, o co poproszę” (powtarzanie szeregu czynności ruchowych)

Ø  Seria zadań: Dostrzegam rytm liczenia, zapamiętuję i potrafię z tego korzystać.
„Liczymy i wsłuchujemy się w rytm wypowiadanych liczebników”„Licz do przodu i na wspak”

4. Jak wspomagać dzieci w uważnym słuchaniu, wyłuskaniu
   i zapamiętaniu ważnych informacji? „Słucham uważnie, aby zapamiętać to co ważne i potrzebne”

Ø  Seria zajęć: „Ważne wiadomości o zwierzętach”

- zaczyna się od wzbudzenia u dzieci zaciekawienia i chęci poznania życia zwierzaków np. niedźwiedzi,

- potem dostarcza się dzieciom uporządkowane wiadomości w zestawieniu: obraz i słowo. Każda ważną informację wyróżnia się gestem, intonacją, sugestią: warto zapamiętać.

- na koniec organizuje się sytuację, w której  dziecko ma możliwość słownego przedstawienia tego co zapamiętało.

- w podobny sposób można zdobywać informacje na temat „Kotowate to ciekawe zwierzęta” „Ryby z naszych rzek i jezior” „Co warto wiedzieć o motylach?” „Dlaczego pszczoły są pożyteczne?” „Co warto wiedzieć o dinozaurach?”

Ø  Kontynuacja poprzednich zajęć  „Chcemy i potrafimy opowiedzieć innym to, co pamiętamy o zwierzętach” – dzielenie się z innymi tym, co się dowiedziały. Stwarzanie dzieciom okazji do poczucia dumy.

Ø  „Układamy i rozwiązujemy zadania  treścią” – o ptaszkach, o owocach, o pasażerach itp.

5. Jak wspomagać dzieci w atrakcyjnym prezentowaniu siebie, obdarzaniu uwagą innych? „Potrafię obdarzać uwagą i mówić tak, aby inni mnie słuchali, pamiętam też, jak wyglądają inni i jak się nazywają”

Ø  Wdrażanie dzieci o uważnego patrzenia na innych, zapamiętywania imion, doskonalenie niewerbalnego komunikowania się, wypowiadania się w sposób zrozumiały dla innych,

-„Potrafimy porozumiewać się bez słów”

- „Opowieści pantomimiczne”

- „Kto to jest i jak ma na imię?”

- rozwiązywanie zagadek „O kim mówię?”

- „Poznaj czyj to głos”

- „Opowiem misiowi, jak wyglądam i co lubię”

- „Potrafię miło się zaprezentować innym”

 

Nie sposób ukształtować wymienionych kompetencji społecznych w trakcie kilku nawet dobrze prowadzonych zabaw, dlatego proponowane zadania trzeba powtarzać, a także organizować wiele podobnych.

 

                                                                                      Elżbieta Braska