KSZTAŁTOWANIE UMIEJĘTNOŚCI KLASYFIKACJI

 

 

Edukacja matematyczna dzieci „Dziecięca matematyka”

 

Edyta Gruszczyk-Kolczyńska, Ewa Zielińska

  

 

Kształtowanie czynności umysłowych potrzebnych dzieciom do tworzenia pojęć?

Kształtowanie umiejętności klasyfikowania u małych dzieci jest procesem długotrwałym. Umiejętności te należy rozwijać przez cały czas i przy każdej okazji. Klasyfikowanie jest dzieciom potrzebne do tworzenia pojęć w obrębie wszystkich zakresów wiedzy. Im sprawniej dziecko klasyfikuje, tym łatwiej mu rozumieć rzeczywistość, porządkować ją i nazywać.

Klasyfikacja operacyjna poprzedzona jest poziomem kolekcji. Najlepszym sposobem objaśnienia na czym polega ten poziom jest poniższy przykład działania dziecka w konkretnej sytuacji:

 

- kładziemy na stole dużo obrazków przedstawiających różne obiekty np. zwierzęta, owoce, warzywa, pojazdy, narzędzia, domy, postacie ludzi i różne rzeczy do ubrania. Zadaniem dziecka jest wybrać te obrazki, które pasują do siebie.

 

Dziecko ogląda obrazki i wybiera np. szalik, czapkę, palto, spódnicę, bluzkę, rękawiczki… do tej kolekcji dokłada również dziewczynkę i wyjaśnia, że to są ubrania dla tej dziewczynki.

 

Kolekcję ubrań z dołączoną do niej dziewczynką dziecko traktuje jako całość, natomiast dorosły oczekuje w tej sytuacji, że dziecko wyodrębni tylko zbiór rzeczy do ubrania, a dziewczynka do tego zbioru nie należy.

Na poziomie kolekcji dla dziecko najważniejsza jest przynależność obiektów, dlatego spośród różnych obrazków wybiera np. ubrania – dziewczynkę, owoce i warzywa – sprzedawczynię, narzędzia – rzemieślnika itp. Należy dodać, że dziecko podczas tych działań kieruje się wiedzą zdobytą na podstawie własnych doświadczeń i obserwacji, a takie połączenia znają z codziennych sytuacji.

Aby dziecko przeszło na poziom operacyjnej klasyfikacji należy dzieciom organizować jak najwięcej ćwiczeń  poprzez zabawę,

na przykład:

- z guzikami

- klockami ( kolorowymi, drewnianymi )

- figury geometryczne – mozaika

- różnymi materiałami przyrodniczymi

 

ZABAWA Z GUZIKAMI

 

Potrzebne są:

- guziki w różnych kolorach, np. białe, czerwone, niebieskie, zielone

- w obrębie każdego koloru muszą być guziki z czterema dziurkami, dwiema dziurkami i guziki na nóżce (z jedną dziurką – pętelką)

- guziki różniące się wielkością: małe i duże

- kartoniki oznaczające cechy guzików (kartoniki oznaczające kolory guzików, kartoniki oznaczające ilość dziurek oraz kartoniki określające wielkość guzików (np. kartonik ze strzałką małą i dużą)

- spodeczki, papierowe talerzyki - o jeden więcej niż jest kolorów guzików, w tym przypadku 5

 

Przebieg zabawy:

 

1. Dorosły rozkłada 5 spodków, obok są guziki. Obok każdego z 4 spodków kładzie kartonik określający kolor i wyjaśnia: Tu będziemy wkładać guziki czerwone (pokazuje spodek z czerwonym kartonikiem), tu będą guziki zielone itd. Do tego spodka (pokazuje spodek bez kartonika) włożymy te guziki, które nie pasują do tamtych spodków.

- Ważne jest, aby dorosły segregował guziki razem z dzieckiem w ten sposób podtrzymuje kierunek dziecięcego rozumowania, a także reguluje tempo pracy.

 

2. Sprawdzenie wykonania ćwiczenia połączone z gestem grodzenia.

Dorosły odgradza spodki i mówi: Tu mają być białe. Sprawdź, czy są. Tak kontroluje spodki z guzikami kolejnych kolorów.

 

3. Przejście do kolejnej segregacji guzików według innej cechy

 

Posegregujemy guziki inaczej. Nieważny jest kolor. Teraz bierzemy pod uwagę ilość dziurek. Zostawiamy na stole 3 puste spodki a guziki zsypujemy na kupkę. Do każdego spodka wkładamy kartonik określający liczbę dziurek, jednocześnie wyjaśniamy: Tu położymy guziki z czterema dziurkami… Tu z dwiema dziurkami… A tu guziki z pętelką, z jedną dziurką.

Podobnie jak w przypadku pierwszej segregacji uczestniczymy

w działaniu dziecka, czyli wspólnie układamy guziki i sprawdzamy czy guziki leżą na właściwym talerzyku.

 

4. Segregowanie guzików według wielkości.

 

Można poprosić dziecko aby wysypało guziki na jedną kupkę. Następnie dorosły na dwóch spodkach kładzie po kartoniku określającym wielkość (duże i małe), wskazując trzeci, wyjaśnia: Tu włożymy guziki, co do których mamy wątpliwości… Tu będą guziki duże (pokazuje spodek), a tu małe (pokazuje). Teraz nie jest ważna liczba dziurek, ani kolor. Istotna jest wielkość. Segregujemy według wielkości.

Trzeba sprawdzić tak jak poprzednio. Dorosły odgradza i nazywa: Tu są duże… Tu są małe… A tu są ani małe, ani duże… Takie średnie. Dziecko sprawdza zawartość spodeczków.

 

Nie należy się martwić, jeżeli w zgromadzonym zestawie nie ma jednakowej liczby guzików w każdym kolorze albo są tam guziki

o różnej wielkości. Segregując według kolorów i wielkości ważny będzie ten dodatkowy spodek, do którego wkłada się guziki, które nie pasują, budzą wątpliwości. Jeśli jednak okaże się, że w wyniku danej segregacji jeden spodek pozostaje pusty, nie należy się tym przejmować. Jest to okazja do rozmowy o zbiorze pustym (oznacza w tym przypadku że nie ma guzika, który ma cechę pokazaną na kartoniku).

 

5. Przejście do definiowania.

Rozkładamy dziecku guziki, natomiast sobie zostawiamy kartoniki z ich cechami. Następnie kładziemy przed dzieckiem 3 kartoniki, np.: kartonik z dużą strzałką , kartonik koloru niebieskiego i kartonik

z rysunkiem guzika z dwiema dziurkami.

 

Mówiąc, wskazujemy kartoniki: Odszukaj mi guziki duże, niebieskie, dwudziurkowce.

Zadanie to może sprawić trudność dziecku, gdyż należy uwzględnić: kolor, dziurki i wielkość. Jeśli dziecko ma kłopoty, dorosły może mu pomóc, wybierając wszystkie guziki niebieskie, spośród niebieskich wybierają dwudziurkowce, a niebieskie dwudziurkowce rozdzielają według wielkości i wybierają duże.

 Na koniec należy sprawdzić czy dziecko wybrało właściwe guziki

i pochwalić je.

 

Ważne jest, aby po takim ćwiczeniu zamienić się rolami, teraz dziecko układa zadanie dla dorosłego: kładzie przed nim 3 kartoniki określające kolor, wielkość i liczbę dziurek, a dorosły odczytuje zadanie (określa cechy każdego guzika – definiuje guziki) i wybiera odpowiednie guziki. Pamiętajmy, aby podczas wykonywania danych czynności, mówić 

 

o tym co robimy.

Świetnym materiałem do wykonania tych ćwiczeń będą również figury geometryczne płaskie lub klocki.

 

Klasyfikacja na poziomie operacyjnym różni się od wcześniejszych rozwojowo sposobów porządkowania przedmiotów. Cechuje ją:

 

·         giętkość rozumowania

Dziecko segreguje przedmioty na wiele sposobów, np. według koloru, wielkości, kształtu

·         konsekwencja

Gdy dziecko podejmuje decyzję, według jakiej cechy będzie segregowało, kieruje się nią, aż rozdzieli wszystkie przedmioty

·         dokładność definiowania

Charakteryzując przedmioty, dziecko bierze pod uwagę te cechy, które uwzględniło przy segregowaniu

  

Gry i zabawy rozwijające umiejętność segregowania i definiowania

 

·         Przesyłki.

Potrzebne są: guziki, zwyczajne klocki do budowania lub figury geometryczne, pudełko i kartoniki cechami guzików lub klocków.

 

Dorosły i dziecko siedzą naprzeciw siebie przy stole. Dziecko ma guziki, a dorosły pudełko i kartoniki. Dorosły proponuje zabawę w zamawianie i realizację przesyłek. Dziecko ma magazyn z guzikami, dorosły wysyła zamówienie na guziki (wkłada do pudełka kartoniki określające cechy guzików), a dziecko realizuje to zamówienie (do pudełka wkłada odpowiednie guziki). Następnie dorosły sprawdza zgodność zamówienia z przysłanym towarem. Jeśli zamówienie jest w porządku, odbiór kwituje uśmiechem. Gdy zamówienie się nie zgadza, odsyła do dziecka pudełko wraz z jego zawartością.

Następnie zamieniają się rolami.

 

 

·         Zgadnij, jaki to guzik?

Potrzebne są: guziki i kartoniki z ich cechami.

Rozkładamy na stole guziki i kartoniki tak, aby każdy był widoczny. Dorosły zamyka oczy i prosi dziecko aby wybrało  jeden guzik, obejrzało go i schowało w dłoni (dziecko chowa np. guzik czerwony, duży,

z czterema dziurkami). Następnie dorosły otwiera oczy  rozpoczyna zabawę:

- Najpierw dowiem się, w jakim kolorze jest schowany guzik (pokazuje kartoniki określające kolor). Czy jest on zielony? (wskazuje taki kartonik), dorosły prosi dziecko, aby powiedziało „TAK” jeśli jest zielony, lub „NIE” gdy jest inny.

-  tak

- wiem już, że guzik jest zielony (odkłada na środek kartonik określający kolor zielony – przy kolejnych czynnościach postępuje podobnie, czyli dokłada właściwe kartoniki).

- Dowiem się teraz, ile ma dziurek. Są trzy możliwości (pokazuje 3 kartoniki). Czy ma on cztery dziurki?

- tak

- wiem, że jest to guzik czerwony i ma cztery dziurki. Teraz ustalę jego wielkość (pokazuje 2 kartoniki). Czy jest to duży guzik?

- tak. Dziecko pokazuje guzik i kładzie obok 3 kartoników, które określają jego cechy.

Podobnie jak w poprzedniej zabawie, następuje zamiana ról. Zabawę można zorganizować klockami do budowania i kartonikami, które określają ich cechy.

 

·         Powiedz, co wybrałem

Dorosły gromadzi na stole różne przedmioty, np. zeszyty, książki, blok rysunkowy, gazetę, pióro, mazaki, długopis, szklankę, słoik, wazon, spodeczek, klocek, linijkę drewnianą i deskę do krojenia (drewnianą).

Następnie prosi dziecko o wybranie jednego przedmiotu (sam zamyka oczy), narysowanie wybranego przedmiotu na kartce i schowanie rysunku pod stołem (wybrany przedmiot zostaje na stole).

 

Dorosły próbuje dowiedzieć się, jaki przedmiot wybrało dziecko, zadaje pytania a dziecko odpowiada „TAK” lub „NIE”, zabawa przebiega podobnie, jak poprzednia. Przebieg zabawy:

- czy to jest z papieru?

- nie

- a więc nie może to być: gazeta, książka, zeszyt, blok, bo to wszystko jest

z papieru. Czy to służy do pisania?

- nie

- Zatem nie może to być: długopis, pióro lub mazaki. A może to jest wykonane 

z drewna?

- tak

- z drewna są: klocek, linijka i deska. Stawiam na deskę. Czy to jest deska?

- tak. Odpowiada dziecko i pokazuje schowany rysunek.

Należy teraz zamienić się rolami. Jednak przed przystąpieniem do zabawy trzeba zwrócić dziecku uwagę, aby pytało o cechy: z czego są zrobione przedmioty,  do czego służą (dzieci często próbują odgadywać, pytając kolejno o przedmioty). Taka uwaga pomaga naprowadzić dziecko na właściwy sposób rozumowania.

Do zabawy można wykorzystać inne podmioty według pomysłu.

 

·         O jakim zwierzątku myślę?

W zabawie tej  nie wykorzystujemy żadnych ilustracji, trzeba użyć wyobraźni i wiedzy(pamięci). Jest to zabawa w odgadywanie zwierząt. Dorosły prosi dziecko, aby pomyślało i wybrało sobie jakieś zwierzątko, następnie narysowało je na kartce i schowało rysunek. Następnie dorosły próbuje ustalić, o jakim zwierzątku pomyślało dziecko (dziecko wybrało kota), zadaje pytania na miarę dziecięcej wiedzy o świecie.

Potem następuje zmiana ról, dorosły wybiera zwierzę, a dziecko odgaduje zadając pytania.

 

Opisane zabawy przeznaczone są dla dzieci starszych 6, 7 – letnich. Zatem, aby wykorzystać je do zabawy z młodszymi dziećmi należy dobierać je z wielką ostrożnością i dostosowywać do umiejętności dziecka (modyfikować).

 

Opisała:  Magdalena Sowa